Jeśli pandemia w Polsce i w Europie Zachodniej przeciągnie się do jesieni czy zimy 2020, to jej konsekwencje dla współpracy międzynarodowej uczelni mogą być dalekosiężne. Nie bezpośrednio, ale pośrednio - poprzez wpływ na sektor finansów publicznych.
Może się okazać, że po dekadzie zmagań uczelni zachodnich z konsekwencjami fiskalnymi kryzysu ekonomicznego z 2008 r. (który nas ominął) nastaną czasy jeszcze cięższe. Pamiętajmy, że finansowanie uczelni zawsze konkuruje z finansowaniem innych wydatków publicznych – z tej samej, publicznej kieszeni.
Umiędzynarodowienie badań naukowych to ogromnie kosztowne przedsięwzięcie, które jest wpisane w większość wydatków instytucji i zespołów badawczych, zarówno w ramach subwencji, jaki i grantów na badania. Koszty umiędzynarodowienia stale rosną. Efektem koronakryzysu może być niespodziewane zatrzymanie wzrostu tej kategorii wydatków (wyjazdy, przyjazdy, międzynarodowe konferencje naukowe, seminaria badawcze i wyjazdy studyjne).
Być może jedynym rozwiązaniem dla kurczącej się puli środków na umiędzynarodowienie będzie ich częściowe przekierowanie na profesjonalne systemy konferencyjne – i nasze przyzwyczajenie do ich wykorzystywania. Siadamy w swoich biurach - zlokalizowanych w różnych częściach świata - i wspólnie pracujemy, dyskutujemy i wreszcie wspólnie piszemy prace na dzielonym pulpicie…
Z pewnością pandemia (tak jak już w jakiejś mierze świadomość grożącej katastrofy klimatycznej) przyczyni się do ograniczenia międzynarodowych podróży naukowych i paranaukowych do niezbędnego minimum. Niespodziewanie okaże się, że mniej podróżując, mamy o wiele więcej czasu na pracę naukową na miejscu, często z tymi samymi partnerami zagranicznymi.
Podsumowując, możemy spodziewać się ograniczenia środków na umiędzynarodowienie badań, ale mniej podróży nie będzie musiało oznaczać mniej współpracy międzynarodowej. Zmieni się tylko jej charakter...
Marek Kwiek jest dyrektorem Centrum Studiów nad Polityką UAM w Poznaniu. Prowadzi międzynarodowe badania instytucji uniwersytetu w Europie i europejskiej polityki naukowej. Doradca Komisji Europejskiej, OECD, Rady Europy, OBWE, USAID, UNDP i Banku Światowego. Kierownik lub partner w pięćdziesięciu projektach międzynarodowych związanych z badaniami szkolnictwa wyższego. Laureat Nagrody „Gwiazdy Umiędzynarodowienia” w kategorii „Research Star” (2019).